Hoe kon Luther zo gigantisch radicaliseren? De nadruk die Luther in 1523 legde op het Joods-zijn van Jezus (in Dat Jezus Christus als Jood geboren werd) staat in schril contrast met zijn twintig jaar jongere boek Over de Joden en hun leugens, een contrast waar geleerden nog altijd hun hoofd over breken. In een dubbelrecensie geeft Niklaus Peter een goed overzicht van de huidige stand van zaken.

De Duitse Thomas Kaufman betoogt in zijn studie Luthers Juden dat die breuk niet zo scherp is als deze vaak wordt voorgesteld, tenminste: Volgens recensent Niklaus Peter betoogt hij dat. Volgens Luther, in zijn eerste boek, doen christenen Joden veel onrecht aan, ze worden als honden en niet als mensen behandeld, hen wordt de doop geweigerd en ze zijn vrijwel vogelvrij. En dat terwijl de Joden het bloed van Christus zijn. Joden hebben zelfs iets voor op heidenen, omdat zij de God van de Bijbel al kennen. Ze zouden zich dus gemakkelijker moeten kunnen bekeren, volgens Luther, en zo is Dat Jezus als Jood geboren werd vooral een missionair boek.

Dat Luther in zijn latere boek een minder positieve houding innam, zou te maken hebben met zijn visie op de eindtijd, die Luther als heel nabij beschouwde. En als het einde steeds dichterbij komt, terwijl de Joden weigeren zich te bekeren (zoals Luther dat zag), neemt de frustratie daarover toe.

In de nog omvangrijker studie War Luther Antisemit? Das deutsch-jüdische Verhältnis als Tragödie der Nähe legt auteur Dietz Berings Luther langs de meetlat van het antisemitisme, waarbij hij volgens Niklaus Peter Luther onrecht aandoet door hem vooral langs de negentiende-eeuwse definitie daarvan te leggen. Luther wordt zo in een moreel frame geperst waar hij niet in past en waar hij ook geen weet van kon hebben.

De boeken zijn helaas niet in te zien. Daarom een extragratis leestip: Over de Joden en hun leugens is ook te downloaden in het Engels.