Terwijl ik dit schrijf, luister ik naar 1999 Revisited van Ponoka, de band van @rick_de_gier. Eigenlijk herinner ik me de jaarwisseling van 1999 op 2000 vooral vanwege de media-aandacht voor de Milennium Bug die nooit kwam. De Gier, naast zanger van Ponoka ook journalist en schrijver, schetst in zijn debuutroman een heel andere beleving van diezelfde jaarwisseling: schijnbaar was er in de evangelische wereld nogal wat vrees en beven over een vermeend Einde der Tijden.
In de woorden van de hoofdpersoon van De Giers debuutroman Ninevé: “Op die bewuste oudejaarsavond heb ik niet gedanst. Op de tienerclub van Levend Water gingen de wildste speculaties rond, mijn vrienden en ik waren ervan overtuigd dat het einde van zesduizend jaar geschiedenis in zicht was.”
Beter laat dan nooit
Ninevé werd uitgegeven in 2011, dus deze bespreking komt ontstellend laat. Mijn excuus? Omdat de Nederlandse bibliotheken in het kader van de campagne “Nederland leest” aan hun leden het boek Een vlucht regenwulpen van Maarten ’t Hart weggeven, stond er in mijn bibliotheek een tafel te schitteren met elke reliroman die de medewerkers maar met deze klassieker hadden durven associëren. Daar lag Ninevé terecht tussen. Dankzij 7keer7 had de naam van Rick de Gier iets bekends, en dus nam ik het boekje mee. (Klopt, ik lag tot voor kort onder een hele grote, zware, christelijke steen).
Goeie, ouwe Eindtijd
Ninevé leest snel weg – het kostte mij niet meer dan een korte avond plus een treinreis van 3 kwartier om het te lezen. Daarbij was ik niet altijd in de gelegenheid om de multimedia die wordt aangeboden in en bij het boek af te spelen, en dat was achteraf gezien jammer. Toen ik zag dat de clip van 1999 Revisited bomvol fragmenten zit uit A Thief in the Night, kreeg ik – zelfs al is de film zelf een afschuwelijk gedrocht – een warm, nostalgisch gevoel van binnen. Zijn er onder de lezers nog meer mensen, die de originele versie uit 1972 hebben gezien? Ik wel, ergens in de jaren negentig, om hem daarna te bespreken onder leiding van een genuanceerde predikant, die probeerde uit te leggen dat er meer ideeën zijn over de eindtijd dan alleen aanhoudende waarschuwingen voor de Grote Opname. Na de bangmakerij van verdwenen echtgenoten en ouders in de film, was dat verhaal uiteraard aan dovemansoren gericht… Vraag maar aan Kirk Cameron hoe dat ongeveer voelt.
Rariteitenkabinet
Terug naar Ninevé. Voor de (ex)-(evangelische) christen zit het boek vol verwijzingen naar het o zo bekende. Voor de niet-christelijke lezer moet het soms overkomen als een religieus rariteitenkabinet. De Opwekkingsconferentie, de jeugdleider, de toespelingen op de Eindtijd, de ouders van hoofdpersoon Daan, Hemel TV: ik kon een rechtgeaarde facepalm zo nu en dan niet vermijden. En toch voel je als lezer dat Ninevé niet het zoveelste ik-zal-nog-eens-even-tegen-mijn-al-te-gristelijke-jeugd aantrappen, maar een echt, persoonlijk verhaal herbergt. Misschien niet feitelijk zo gebeurd, maar wel op momenten pijnlijk en zich afspelend in een zo nu en dan behoorlijk wereldvreemd milieu – dat die classificatie zelf overigens ook nastreeft. Wel in de wereld, maar niet van de wereld.
De figuur Hans in het boek deed me trouwens denken aan broeder Ruud in de korte documentaire De Pinkstergemeente – duivelse ziektes van de NTR. Een leven vol drank, drugs en rock & roll achter de rug en nu dankzij Jezus vol goede bedoelingen. Oprecht geschokt over CD’s met occulte liedjes en tieners die hun eigen seksualiteit ontdekken, hun ouders ongehoorzaam zijn en mogelijk afdwalen van de Heer. Onlangs probeerde ik weer eens aan een niet-gelovige buur uit te leggen hoe zulke opvattingen werken in de hoofden van kerkmensen. Ik hoorde mezelf praten, en begreep het zelf niet eens meer.
Memory lane
En zo las ook Ninevé in de eerste plaats als een trip down memory lane, waarbij de helft je vaag bekend voorkomt, terwijl je de andere helft alweer vergeten was. Het was eigenlijk vooral datgene dat ik tussen de regels door las en op mijzelf kon betrekken, dat me het meeste aansprak in het boek. De film Jesus, die wij in gedeelten keken op onze wekelijkse catechisatie, zit nog vers in mijn geheugen – de bespreking die volgde trouwens niet. Of neem de namen van Daniëls vrienden: Jonathan, Sefanja, Esther. Kom daar in het gemiddelde Nederlandse gezin maar eens om. Zelfs Daans herinneringen aan Leisure Suit Larry kwamen me niet onbekend voor.
En voor deze zin verdient De Gier zeker kudos: “Mijn christelijke leermeesters hebben geen half werk geleverd: de indruk dat er voortdurend een onzichtbare hand op de loer ligt, klaar om de boel met sardonisch genoegen door elkaar te schudden, zal zich niet meer uit mijn systeem laten bannen.
Lezen dus, dit boekje. En luister dan het bijbehorende album ook meteen.
Dwaze Schare 
ik zou niet weten waarom ik het boekje Ninevé zou moeten lezen. Verdwaasde grefo’s zijn er voldoende. Misschien dat die het boekje van Rick de Gier gaan kopen, ik in ieder geval niet. In het Oude Testament levert Ninevé alleen maar beelden op van verschrikking en verwoesting. Jona, die door God naar Ninevé was gezonden vond dat ook al. Jona begreep al niet waarom God dat rovershol Ninevé niet meteen vernietigde. En ik kan een heel eind met Jona meegaan.
Maar ja, God is een God van Liefde & Genade, hè, van meer Liefde & Genade dan wij mensen voor gezond houden. Jona vond ook al dat die God die hem met veel tegenstribbelen naar Ninevé had gestuurd, ernstig ziek was. Jona’s God ging zeuren over kleine kinderen in Ninevé, terwijl die Assyriërs zelf met alle soorten van genoegen baby’s uit andere volken met hun hoofdjes tegen rotsen te pletter sloegen.
Tja, Liefde & Genade, het blijft Houen & Keren. Die God van de Joden, Hij blijft maar een ongemakkelijk God. Liefde & Genade, prachtig, geweldig hoor, maar op een zeker ogenblik is het mooi geweest. Dat vond Jona, en eigenlijk vind ik dat ook. En dan denk ik: God, uw bent ernstig overtijd, u moet wel zwanger zijn van onheil, het wordt tijd voor uw Nieuw Jeruzalem, dus doe nu uw vuur en zwavel maar op Ninevé (of hoe al die pornosteden van onze wereld ook mogen heten) neerdalen. En dat gebeurt dan niet, tot mijn grote frustratie. En dan voel ik mij net als Jona.
Dat gaan evangelische flierefluiters nooit begrijpen. Die Rick de Gier al helemaal niet.
@Henry
Welkom bij de Dwaze Schare, Henry.
Je hoeft het boekje ook helemaal niet te lezen, dus dat scheelt.
Ik weet niet precies wat je nu het meest irriteert, het boek zelf, deze recensie, de titel of een uitblijvend einde der tijden?
Zelf betwijfel ik of de “pornosteden van onze wereld” echt zoveel slechter zijn dan het gemiddelde dorp, of wat voor leefverband dan ook.
Wat verwacht jij van het Nieuw Jeruzalem, als ik vragen mag? Zie je dat als een terugkeer naar het paradijs uit Genesis 1? Of als een moment waarin eindelijk de slechten worden gestraft?
Ik durf niet te zeggen of Rick de Gier wel of niets iets begrijpt, dat zou je aan hem zelf moeten vragen. Uit het boekje wordt voor mij wel duidelijk dat de angst voor de apocalyps niet altijd de vreugde over een soort ultieme wiedergutmachung overstijgt. De vraag is of je dat moet willen, en op welke manier dat een individueel leven kleurt. Ik denk dat De Gier er aardig in geslaagd is om daar wat over op papier te zetten.
Shin,
Ik denk dat het een prima recensie is, maar ik heb hetzelfde gevoel als Henry hierboven, namelijk waarom ik dit boekje zou moeten lezen. Je komt op die conclusie uit, maar ik mis de argumenten daarvoor. Of ik lees er over heen.
Ik vind het een mooie recensie. Maar ik moet het boek ook nog steeds lezen. Ligt thuis op een plankje tussen een boekje van Boomsma (Relishow) en Westerman (Ararat). Alleen de laatste nog (met veel genoegen) gelezen.
Heb het al een tijd geleden gelezen en kon er wel van genieten.
Gelukkig ben ik niet in dusdanig conflict gekomen met de mensen uit mijn evangelische achtergrond als de hoofdpersoon, maar de emotionele en overtuigingskloof en de nogal vervreemdende ervaringen komen wel bekend voor.
Een boekje dat vooral een mooi sfeerbeeld schetst, waarvan de geur en smaak bij mij een tijdje bleven hangen. Deed me terugdenken aan het petje, door mij beschreven op een jeugdweekend met (ongeveer) de tekst: ‘Binnenkort vliegt de inhoud van dit petje de lucht in, Hem tegemoet’. Toen nog helemaal overtuigd van de waarheid ervan.
@gansanders: Dat is interessant om te merken. Bij zowel jou als Shin merk ik dat jullie met een bepaalde weemoed terugkijken op een tijd die je achter je hebt gelaten.
Ik kan daar voor een stukje wel in meegaan, maar als het om de inhoud gaat, werkt het bij mij vaak tenenkrommend. Dan snap ik de reactie van Henry ook wel. Misschien komt dat omdat voor mij de eschatologie het begin van het einde van mijn geloofsovertuiging was.
Aan de andere kant heb ik ook zo mijn guilty pleasures. Of het nu de muziek is (ik houd van meerstemmigheid), de documentaire (Tussen storm en stilte) of de kathedraal in Parijs, maar deze clip vind ik op zijn tijd toch nog mooi. 😉
@wilfred
Ach ja die inhoud. Ik heb gewoon nog niet echt een nieuwe draai gevonden, binnen mijn zwevende agnostische positie. Vandaar misschien die weemoed. Het lijkt erop dat alles me net wat beter af ging toen ik nog wel zo kon geloven. Zeker als je er vanuit je omgeving nog regelmatig mee geconfronteerd wordt, zoiets van: was het maar waar, of kon ik er ook maar zo ‘simpel’ in het leven staan.
Een tijdje geleden bijvoorbeeld nog het boek Wake Up! in mijn handen gedrukt gekregen. Dan ervaar ik die kloof nog eens extra: sommige mensen kunnen niet begrijpen dat ik de inhoud van dat “de Bijbel is een cryptogram” boek niet serieus neem… Tegelijk heb ik geen zin om hun veilige denkwereld ineen te doen storten, daarvoor sta ik te dichtbij. Het is te belangrijk voor ze.
@wilfred80
Ik heb de afgelopen dagen eens nagedacht over mijn weemoed, maar ik kan hem zelf ook niet goed verklaren.
Het heeft waarschijnlijk wel een relatie met mijn hang naar het systemische, naar het consistent willen kunnen aanvliegen van de werkelijkheid. Dat kan nooit helemaal, maar in mijn diepgelovige periode geloofde ik van wel. En waar het niet lukte, stamelde ik iets over spiegels en mysteriën enzo, altijd goed ;).
Daarnaast heb ik ook wel een beetje heimwee naar het gevoel onderdeel te zijn van een groter geheel. “De kerk van alle plaatsen en alle tijden”. Dat had toch wat moois, ook al heeft het nu ook wel wat dat ik die verbondenheid op een grotere schaal ervaar. Alles heeft met alles te maken, en dat gaat eigenlijk nog veel verder dan het onderschrijven van gezamenlijke dogma’s. En dan toch…
Verder zal het ook wel iets te maken hebben met het extern (denken te) kunnen toetsen van dat wat goed is – ook al werkte die functie van religie in de praktijk niet echt feilloos…
Al schrijvende kom ik er zelf gewoon niet uit, stom is dat. Maar ik voel me ineens wel extra weemoedig, zo op de Kerstavond, bedankt he 😉
@engel
Ik pik er een paar zinnen uit, die denk ik terecht leiden tot mijn eindconclusie.
Maar ik zal me de volgende keer wat voorzichtiger uitdrukken 😉
@ruub
Volgende artikeltje gaat o.a. over Stikvallei van Westerman. Grote aanrader.
@Shin:
Maar dat is toch eigenlijk een soort van monisme? Dat kom je in veel tradities tegen en dat zou je zelfs wel vol kunnen houden los van christelijk geloof. Ik voel me daar op een bepaalde manier wel toe aangetrokken. Misschien verklaart dat deels ook mijn fascinatie voor oude tempels e.d. De daarin tot uitdrukking komende mini- en macrocosmische zienswijzen, zijn meestal op een vorm van monisme gebaseerd.
Wie gaat er dan ook in de donkere dagen voor kerst, met kerstmuziek op, brandende kaarsjes, etc. nadenken over zijn weemoedigheid?! 😉
@wilfred80
Op wiki lees ik dat er allerlei soorten monisme zijn, dus die term helpt niet echt ;).
Just kidding. Mijn onderbuikgevoel, of je dat nou monisme noemt of niet, heeft iets van het “wij zijn allen sterrenstof”. The interwebs zegt dat Carl Sagan het gezegd heeft, wie weet. Als ik een filmpje van Laurence Krauss kijk, die ook fan blijkt van deze quote, wil ik overigens in ieder geval alweer heel snel afstand nemen van de arrogantie die uitgaat van de voorvechters van m.n. het fysisch monisme. Onlangs nog The Unbelievers gezien, pfff… ik = niet enthousiast.
Hoe dan ook, dat wij allen en ook alles uit sterrenstof zou ontstaan, blijf ik iets ontzettend bijzonders vinden, of er nu een theïstische God achter zit of niet, en of het nu als monisme gelabeld kan worden of niet. Monisme lijkt trouwens, in de snelheid waarin ik heb gelezen, ook wel iets weg te hebben van panentheïsme, ofwel God is alles en alles is God, maar God is meer dan alles. Daar zie ik op zich ook nog wel wat in, hoewel het zeker niet voor al mijn problemen met het traditionele christendom een oplossing vormt. Maar awe by stardust past er in ieder geval wel bij ;).
@dwazeschare
Misschien komt er trouwens nav deze recensie nog een meetup: de originele As a thief in the night is onlangs gesignaleerd in mijn woonplaats ;).
@ruub
Met dat grote aanrader bedoelde ik trouwens Stikvallei… niet het artikeltje 😉
@Shin
En Joni Mitchell ook! #zingt zachtjes: we are stardust, we are golden, and we got to get ourselves back to the Ga-harden…# 😉